Loeiza er Meliner Sur le Pont du Moulin
Ar Bont er Velin

PENN-DEÑVED ELEN
konted ged Armel Herrieu



Flutet eo Elen edan ur bod lann, ur
vazh hir geti en he dorn, ur vazh èl
ma vez get ar vugulion, digloret ha
bokedet dezhi get he c’hontell. Get an dorn
arall e par penn un oanig gwenn gourvezet
etalti. Dre bep div wezh e sav da sellet
doc’h he loened : o c’hontiñ a ra e’it goût
ha chomet int holl el lanneg. Hag e kemer
arre he lec’h, goude bout gronnet pervezh
he brozhig tanav en-dro d’he divhar.
Lec’h daeroù a zo àr bougennoù gwenn
ar plac’hig ha lan eo he selloù a nec’hañs
hag a aon. Tres anken a zo àrnezhi, tres
diouver ha paourentez ivez.
Goueliñ a ra ar gaezh vugulez, he fenn
geti àr he daoulin hag he blev fourinet àr
he daoulagad. An oanig gwenn a seblant
kompren poan e gensortez hag en e
zaoulagad e splann èl un druez vras
doc’hti.
Daou vlez zo ema Elen ar Gov hep
mamm erbet. Daou vlez zo he deus gwelet
pevar gwaz é tiskenn korv he mamm en un
toull don e bered Sant-Yehann.
Un denig mat ha mat eo he zad, re vat ;
hep divreilh erbet dezhoñ en e dachenn.
Bec’h mah oa marv e vaouez kentañ a-
c’houde ur blez ma timezas en-dro, d’un
intañvez, ur verc’h dezhi, Katelin hec’h
anv, ag an hevelep oadoù get Elen.
Doc’htu e savas dispac’h en ti, allas ! a
p’arruas an div-se. Ar vamm-gaer n’helle
ket gwelet he merc’heg. Koant e oa Elen
neoazh, fur ha dous ivez ; ha vil, taer ha
digempenn he hani-hi. Marse eh oa ar
c’hemm a wele etre an div blac’hig a
sikoure mat get ar vamm-gaer bout dinatur
ha fall doc’h merc’h an arall. Adal an deiz
atav m’he doa lakaet ar vestrez nevez he
zreid e ti Loeiz ar Gov, e tas buhez Elen da
vout trist ur bam ! N’helle mui na c’hoari
na c’hoarzhet, èl ma ra holl ar vugale d’an
oad-se. Mar dae dezhi lâret ur ger bennak
doc’h taol, he mamm a droc’he ur fall sell
àrnezhi hag a ziskoueze dezhi ar skubellenn a veze en he sav àr-dreñv an
nor : « A pa gomzo honnezh a zo aze,
neuze e c’hellahet digor ho peg. En
atretant, serrit-eñ kloz pe m’er serro-me
deoc’h ! » a veze lâret dezhi.
Ar plac’hig a blege he fenn hag a zebre
he skudellad hep difronkal.
Gwezhavez eh esaee an tad dousaat d’e
bried arfleuet, met gwan e oa Loeiz ar Gov
hag aon en deze en he raok. Èl-se, hep bout
harpet na karet get den erbet, na
kalonekaet get hani, e tas d’an enevadez
vihan derc’hel en he c’halon ur soñj
perveshoc’h ag he mamm. Teurel a ras holl
he c’harantez àr ar c’houn he doa gouarnet
anezhi.
Daou vlez e padas ar vuhez-se. Un
nozvezh, doc’h pred, ar vestrez a lâras :
« Adal hiziv, ne vagin ket-me mui nemet
an hani a labouray. »
E skudell getoñ en e zorn, Loeiz a grene
get an aon ag ar c’homzoù a yae da glevet.
« Piv a c’hell labourat amañ, eme-eñ,
nemet c’hwi ha me ?
– Ho minourez, enta !
– Yaouankik-mat eo èlkent ar baour-
kaezhig evit bout lakaet er labour. Ema
hepken get hec’h eizh vlez.
– Kozh er-walc’h eo evit debriñ boued,
eme ar gwall vaouez.
– Petra ‘vennit-c’hwi enta he lakaat
d’ober ?
– Gouarn al loened, e-lec’h ar bugul. Re
vras eo hennezh bremañ e’it heuliat lostoù
ar saout.

– A pa vehe bev he mamm baour, a lâras
Loeiz, ne vehe ket kaset Elen d’al lanneg
ken dister-mañ.
– Kerzhit da glask he mamm en-dro,
mar karit ; e’idon-me, ne rin ket boued
nemet d’an hani er gounido. »
Abred-mat, an tronoz, eh oa bet dihunet
Elen e’it monet, get ur steud loened d’ul
lann vras tost da goadoù al Lorc’h. « Setu
ho skudellad, he doa lâret he mamm-gaer ;
lonkit-hi fonnapl : amzer er-walc’h ho po
da daskagnat el lann. »
A pa oa aet holl al loened er-maez ag ar
c’hraou, ar gwall vaouez a lâre d’ar
c’hrouadur : « Nav loen ha tregont a ya
genoc’h : mar kollit unan bennak anezhe,
pe mar yaont er segaleg, na dostait ket d’ar
gêr, rak taget e vehet ! Bremañ, troñsit ho
tanter : setu ho merenn ! »
Hag Elen a skoulmas he danter àr he zro
get aon na vehe kouezhet àr an hent an
daou damm bara sec’h a daole he mamm-
gaer geti e’it he fred da greisteiz.
Hir e kave ar vugulez hec’h amzer, an
devezhioù kentañ, el lann vras. Hec’h-
unan-kaer e veze a-tro an deiz. Den ne
dostae dezhi. Aon he deze ag ar bleidi hag
a zae meur a wezh da droiñ hag aon ivez
ma vehe bet gouiet e haode gwezhavez an
dañvadenn zu e’it parraat a-zoc’hti a sailh
en douaroùier.
Naon he deze c’hoazh, ar gaezhig ; rak
lies, evit derc’hel an dañvadenn
digempenn etalti, e rae dezhi tammoù ag
he bara.

Get he doa graet neoazh ar vugulez,
daet e oa da benn a zoñvikaat an
dañvadenn disolit ha gwezh erbet mui
n’he doa pellaet a-zoc’h ar vandenn.
Heuliat a rae Elen èl ur c’hi ha bekal e-pad
an noz é klask he gouarnourez.
Ha kement-se ne blije ket kalz d’ar
vamm-gaer.
« N’hellan ket mui kousket d’an noz
get al loen-se é vlejal, a lâr-hi un deiz d’he
gwaz. Ret e vo d’ho merc’h monet da
gousket da-dalti e’it ma tavo. »
Hag an tad da lâret : « Nend eo ket
lec’h ma c’hrouadur e-mesk al loened
èlkent !
– Nend eus fall lec’h erbet evit ar fall
draoù, eme-hi, ha pep unan a vourr get e
asortamant. »
Ha d’enderv-noz, a pa oa degouezhet
Elen er gêr get he loened, he doa gwelet e
kognell ar c’hraou ur feskenn blouz golaet
get ur gozh liñsel. « Amañ e kouskahet
henoazh ha bemnoz, eme ar vestrez, rak
skuizh on é klevet ho tañvadenn é vekal. »
D’an noz enta, Elen he doa en em daolet
àr he gwele plouz. Kentizh e tas an
dañvadenn zu da c’hourveziñ e-tal he
zreid. Ur misi a gavas ar plac’hig a pa
c’hellas bountiñ he zreidigoù e-mesk
kanev toemm he dañvadenn.
E-pad ma veze graet ker vil doc’h Elen,
Katelin, he hanter-c’hoar, ne veze ket
hanter anezhi. Beviñ a rae èl ur briñsez,
hep labourat. Raet e veze he grad dezhi ha
lezet e veze d’ober he roll. Hag èl mah oa
fall anien enni, buan eh oa aet da goll.



Gwelet he doa ur wezh Elen é tegouezh
er gêr d’enderv-noz, hanter douget get an
dañvadenn zu, en arbenn da dreid ar
plac’hig bout kignet.
« Petra, a lâr Katelin, lazhiñ ma loened
a glaskit moarvat, peogwir e krapit àr o
c’hein, èl àr gein roñseed ! Dait d’an diaz
a-benn, pe eh an da lâret d’am mamm ! »
Ha hi kargiñ d’Elen, èl evit skoiñ geti ;
met an dañvadenn a oa skañvoc’h egeti ha
setu hi é tourchiñ doc’hti hag é vonet àr he
lerc’h, taol penn ha taol penn beta treuzoù
an ti.
Huchal a rae Katelin, èl a pa vehe bet an
diaoul àr he lerc’h, ha daet e oa doc’htu ar
vamm da sikour he merc’h ; met ur pezh o
doa kavet o-div sailh en ti ha sparliñ an nor
àrnezhe.
Paour-kaezh dañvadenn zu ! Paour-
kaezh Elen ! An deiz àr-lerc’h eh oa bet
goulennet Alan ar boser e’it ober àr-dro an
dañvadenn ; rak kondaonet e oa bet d’ar
marv dezhe ha kouviet an amizion d’ar
friko àr-lerc’h un digorerezh douar graet er
peurle.
An taol-mañ èlkent eh oa bet chif get an
tad ha lâret en doa d’Elen e vize bet raet un
oanig gwenn dezhi e-lec’h an hani du.
Get douster er-walc’h e tas ar plac’hig
da benn a zoñvikaat an oanig nevez ; er
c’has a rae àr he divrec’h a pa veze ret
dezhoñ kerzhet àr al lann gwrac’h ; hejiñ a
rae en e raok ar bodoù lann a pa vezent re
c’hwleb ha, d’an noz, hi er golae get he
danter e’it ma vize bet kaer dezhoñ.

Daet e oa al loenig d’en em stagiñ a-
nebeudigoù doc’h e vestrez vihan hag he
heuliat a rae èl ur c’hi. En ti-tan ha rac’h eh
ae àr he lerc’h.
É koaniñ eh oant un noz, a pa welazont
al loenig gloanek é tibouk doc’h penn an
daol. Un digarez ag an dibab, e’it ar
vestrez, da bellaat a-zoc’h taol ar gaezh
plac’hig.
« Evit an dud ema graet an ti, eme-hi,
arfleuet, hag ar maez e’it al loened mut ! »
Ar vugulez he doa kroget doc’htu e
goûg ar penn-deñved evit er stlejal er
pennhêr.
« Aze eh oc’h a-vod ho-taou, eme ar
vamm, a p’he doa gwelet ar verc’hig e-
kreiz ar pennhêr.
– Ne vo ket lakaet ma merc’h da zebriñ
e toull an nor, èl ur c’hi, èlkent, a lâras an
tad, en ur blegiñ e benn.
– Marse e vo ret din he lezel da zegas ar
c’hraouiad loened en ti a pa vehomp é
prediñ ! Delit ho skudellad », eme-hi da
Elen, dre ar fenestr.
Hag ar plac’hig a dapas he skudellad
laezh bervet dre barennoù houarn ar
fenestr hag a yas d’he debriñ àr an treuzoù,
e-tal Fri-Du ar c’hi.
Lec’h ne oa ket mui doc’h taol evit
krouadur an ti…
Donet a rae soñj d’Elen a holl an
trubuilhoù-se, an deiz-hont mah oa flutet
edan ur bodig lann, tost da goadoù bras ar
Lorc’h. Faoutiñ a rae he c’halonig a pa
soñje e rustoni he mamm-gaer, e gwanidigezh he zad hag e fallentez Katelin en he c’heñver.

A-c’houde mah oa marv he mamm, ne
gleve komz vat erbet get hani, ne gave
tamm karantez na koñfort get den ha
hañval e oa geti bout dilezet get Doue eñ-
memp ; rak hani ne gomze mui dezhi
anezhoñ, nag ag ar Werc’hez Vari. Neoazh,
dalc’het he doa soñj ag ur bedenn he doa
desket he mamm dezhi a pa oa bihanik-tra
hag he lâret a rae lies el lanneg, a pa veze re
sammet he c’halon :
O Mari, mamm da Zoue,
Ha mamm din-me ivez,
Gouarnit mat bepred
Ho krouadur karet.
Un deiz, eh oa Elen get ar bedenn-se
edan ar bodig lann, a pa zas dezhi gwelet
etalti, en un taol, ur vaouez gozh.
Sevel a ra get ar soñj da dizhiñ ; met gar
erbet n’he doa mui ! Ha neuze da betra
spontiñ ? Ur cher ken dous he doa ar
vaouez mah azezas Elen en-dro. Ha
kentizh e klevas ar vaouez é lâret dezhi :
« Na zoujit ket, krouadur, ha lârit din
perak ema ken ruz ho taoulagad ha perak
eh ouelit-c’hwi ? »
Gounidet da gomzoù karantezus ar
vaouez, setu ar plac’hig é tispleg dezhi he
foanioù. « Hiziv c’hoazh, eme-hi en ur
achu, n’em bo merenn erbet : toull eo man
danter ha kouezhet eo mam bara genin er
fang.
– Hama, eme ar vaouez, peogwir nend
eus den erbet a-du genoc’h, eh an-me d’ho
sikour ; mar karit atav ober ar pezh a lârin
deoc’h.



– O geo, sur ’walc’h er grain.
– Hama, selaouit mat : pep kreisteiz, a
pa glevahet an Angelus é tiñsiñ e tour Sant-
Yehann, daoulinit en tachad ma vehet ha
lârit ho pedenn d’ar Werc’hez Vari. Goude,
galvit hoc’h oanig gwenn get ar c’homzoù-
mañ : Penn-deñved gwenn, daes amañ !
Displeg toal ha degas àrnezhi ar pezh a garez.
Àr-lerc’h bout predet, get ar pezh a zay àr
an doal, trugarekait Doue hag ar Werc’hez
ha lârit arre d’ho loenig : Penn-deñved
gwenn, daes amañ ! Pleg ta doal ha serr ta
draoù. Grait èl-se bemdez ha na lârit da zen
ar pezh a welahet.
– Trugarez, moereb », eme ar vugulez en
ur sevel da vokiñ da zorn ar vaouez vat-se.
Met dorn erbet n’he doa kavet. Aet e oa ar
vaouez kuit hep goût dezhi.

Un herradig goude e sone kloc’h Sant-
Yehann ha hani Lokeltaz an Angelus.
Doc’htu aet Elen ha daouliniñ àr ar bratell
evit lâret he fedennig :
O Mari, mamm da Zoue…
Ha kentizh àr-lerc’h :
Penn-deñved gwenn, daes amañ…
An oanig, hag a oa é peurat, e voj
bountet etre ar barroù brug, a sav e benn, a
sell hag a red, en ur vregoñsal, trema e
vestrez yaouank.
Ha eñ da zispleg àr an douar un doal
gwenn èl an erc’h a denne a-zindan e
c’hloan hir. Monet a ras neuze àr ar c’hreiz
anezhi, em hejiñ a ras ha kentizh eh oa bet
golaet an doal a vevañs c’hwek, a evaj mat.
Ne vanke netra : soubenn dre laezh, uioù
frintet, krampouezh lardet, kaot mell, fars,
katev, gwin dous, sistr, h. c’h.
C’hoarzhet ha goueliñ a rae ar verc’hig
àr-un-dro. Biskoazh kement ’rall n’he doa
c’hoazh gwelet ! Na goust c’hwek !
Dourenniñ a rae he dent.
Tañvaat a ras ar plac’hig ag an traoù
holl ha mat o c’have. Ur gatevenn vras a oa
e-kreiz an daol.
« Sort-mañ a zo un dra c’hwek èlkent, a
lâre ar plac’hig, en ur zebriñ begadoù
anezhi. Met n’hellin ket-me debriñ rac’h ar
gatevenn-mañ. C’hoant am eus da gas un
tamm da Gatelin, d’ar gêr. »

Ha hi da droc’hiñ un tamm mat ha d’el
lakaat en he danter evit er c’has d’he
c’hoar.
A p’he doa Elen debret he gwalc’h hag
evet he roll, hi aet ha lâret d’he loenig :
« Penn-deñved gwenn, daes amañ ! Pleg ta
doal ha serr ta draoù. » Hag an oan, sentus,
a sammas e doalad boued hag a achapas
geti da vesk al lann, e-pad mah oa Elen é
trugarekaat an Aotrou Doue hag he
Mamm ag an Neñv.
A pa oa daet d’an heol kuzhet àr-dreñv
koad ar Lorc’h, ar vugulez a dolpas he
loened hag a redas gete d’ar gêr, rak mall e
oa dezhi.
Eh oa he mammeg doc’h he gortoz e beg
an ivarzh.
« E men eh oc’h chomet hiziv, eme ar
gwall vaouez. Da c’hoari arre moarvat ?
Ha petra eo an dra-se a welan-me é tibouk
ag ho tanter ?
– Un tamm katev e’it ma c’hoar, a lâr ar
plac’hig.
– Katev leue diaoul ! Get piv hoc’h eus
bet-c’hwi katev el lann-se ? »
Elenig ne oa ket tu dezhi respont. Daet e
oa soñj dezhi ag ar pezh he doa lâret ar
vaouez-hont dezhi.
« Respontit, laouegenn ! Piv hoc’h eus-
c’hwi kavet el lann ? »
Respont erbet get ar plac’hig hag a
soube he fenn en ur ruziñ beg he bazh e
huen an hent. « N’ho po ket koan erbet
mar ne lârit ket din a beban e ta ar c’hatev-
se genoc’h. »

Netra atav. Kaer e oa bet kennig koll da
Elen, ne oar ket daet da benn a ouiet netra
geti a-zivout ar burzhud.
Katelin a dañvaas ar c’hatev ; ar vamm
ivez hag o-div e tourenne o dent. Biskoazh
n’o doa debret katev ken c’hwek.
D’un hevelep kours, an deiz àr-lerc’h,
eh oa ar vugulez el lann àr he daoulin é
lâret he fedennig, hag, èl an deiz kent, eh
oa daet an oanig da zispleg e doal ha da
zegas dezhi traoù matoc’h pe mat ha
dishañval doc’h ar re he doa bet an deiz a-
raok. Ur penn-deñved graet get sukr ha
chokolad a oa degaset dezhi ha rac’h evit
achu pred.
« Un tamm a hennezh he devo ma
c’hoar », eme Elen arre.
Ha hi torriñ ur pezh tamm hag el lakaat
a-kostez e’it kas d’ar gêr, daousto dezhi
drouksantiñ e vehe bet gourdrouzet
c’hoazh.
Ha gourdrouzet e oa bet ha lâret dezhi
ne vehe ket bet mui kaset da ouarn ar
loened.
Neuze ne c’hellas ket ar vugulez
derc’hel àr he daeroù, nag àr he zead.
Displeg a ras penaos ha petra a oa arru geti
el lann.
« Mat, a lâr ar vamm-gaer. Bep kreisteiz
bremañ, Katelin a yay en ho lec’h da viret
al loened ha c’hwi ’zay-c’hwi d’ar gêr da
glask merenn. Pep unan d’e dro da gaout
traoù mat ! »
E-pad an noz, ar gaezh plac’hig a ouele
hag a starde hec’h oanig àr he c’halon :
« O ma loenig paour, ne vagahet ket mui ho kensortez. D’un arall e rahet traoù mat
bremañ ha dav ’vo din-me mervel get an
naon… »

An deiz àr-lerc’h, un tammig kent
kreisteiz, eh arrue an damezell Katelin el
lanneg hag Elen a yae trema ar gêr beunek-
kaer.
É klevet ar c’hloc’h é son kreisteiz,
Katelin a zaoulinas hag a vourboutas ur
bedenn. Ar penn-deñved a beure atav. Er
gervel a ras da zonet daveti ; dic’houst-
kaer e tae. Neoazh, displeget en doa ur
gozh toal àr ar bratell hag eñ d’ar c’hreiz
anezhi, troñset e lost hag he golaet e berr
amzer get ur bern boutonoù du !
Katelin, taeret-ruz, a redas d’ar gêr,
ankouazhaet dezhi lâret d’ar penn-deñved
serrezh e doal !
Ar vamm, é klevet an doare, a lakaas he
bonet ruz arre hag a douias e vehe bet
lazhet an oanig-se hag en doa graet goap
ag he merc’h hag anezhi.
Diferet e oa bet enta marv al loen ha
lazhet e oa bet daousto d’ar pezh en doa
lâret Loeiz ar Gov evit distan da gounnar
an div vamm-an-diaoul en doa dedennet
d’e di.
E-pad mah oa ar re ’rall é kargiñ o
jiletoù er gêr get ar c’haezh oanig, Elen a
yune el lann get he loened. Paour-kaezhig !
Diskalonekaet-tre e oa ar wezh-mañ, ha
kollet holl he fiziañs dezhi en ur stad
bourrusoc’h.
A pa oa gwashañ ec’h oueliñ, setu
gwelet dezhi en-dro, en un taol, ar vaouez
vat-hont, àr he sav dirakzi.
Mousc’hoarzhet a rae doc’hti.

« Nag hoc’h oanig, krouadur, ha sentus
eo atav ?
– Emaint doc’h en debriñ, eme-hi etre
div zifronkadenn.
– Er goût a ran, merc’hig, hag a-gaoz
d’an dra-se eh on daet arre betagoc’h.
Kerzhit a-benn d’ar gêr, gouarn a rin-me
ho loened. Goulennit get ho tad reiñ pevar
zroad an oan gwenn deoc’h, dait en-dro
gete d’an tachad-mañ ha bountet-int en
douar. Lârit ho pedenn èl a-raok ha galvit
al loen d’ho servij. Met na lârit ket da zen
ar pezh a welahet àr-lerc’h. Kerzhit ! »
Hag Elen redet trema ti he zad.
Divogediñ a rae ar siminal ha frond c’hwek
a c’hronne ar gêrig.
En ur vonet en ti, hi graet un arrest àr an
treuzoù ; lan a dud a oa doc’h taol ; komz
e oa gete anezhi ha c’hoarzhet a raent àr he
c’houst.
Ne vern, monet a ray betak ar penn.
Sellet a ra doc’h he zad.
« Petra a glaskit, ma merc’h ? eme
Loeiz.
– Pevar zroad ma oanig gwenn a
c’houlennan genoc’h, ma zad. »
Hag an tiad tud da c’hoarzhet muioc’h
c’hoazh, ken nemet Loeiz hag a savas da
reiñ d’e verc’h ar pezh a c’houlenne.
Ne oa ket bet pell ar plac’hig é tistroiñ
d’al lann. Ne oa ket ar c’hig a barrae doc’hti
a redek ! Met en ur zegouezh e-tal he
loened, tolpet brav en ul lod er waskedenn,
ne gavas mui anad na tresad erbet ag ar
vaouez-hont.

A pa glevas Elen ar c’hloc’h é tiñsiñ
kreisteiz, hi aet ha lakaat treid hec’h oanig
paour en douar ha goulenn pred èl a-gent.
Hag èl a-gent, ar pevar zroad da fichal ha
da redek evit donet da zispleg un doal a
seblante bout gwiadet get terennoù an
heol, ha da hejiñ àrnezhi ar matañ boued a
fehe bout kavet.
Hag èl-se bemdez.
Kreskaat ha kreñvaat a rae Elen a-
c’houde m’he doa bevañs he gwalc’h.
Katelin, en eskemm, a zae da vout
truekoc’h pe truek, a-getec’h ma koshae.
Splann e oa d’ar vamm gwelet eh oa Elen
ar wellañ ag an div blac’h ; met en anzav
ne venne ket ha kenderc’hel a rae da
walldretiñ an enevadez evit torriñ àrnezhi
he despet. He lakaat a rae d’ober labourioù
poanius ha re start evit he gelloud. Bep
mintin, abred-mat, e veze graet dezhi
pourvez dour d’an ti ha d’al loened. Pell e
oa ar fetan, hent poanius e oa e’it monet
dezhi ha ponner e oa ar sailh koad a yae
geti.
Gwezh erbet neoazh n’he doa
diskouezet fall volontez. A galon vat eh ae
bepred da lec’h ma veze kaset.
Un deiz, e tevale àr he gwarigoù doc’h
ar rec’hier trema ar fetan, rak morsuilh en
doa kouezhet e-pad an noz ha risklus e oa
ar vinotenn.
Goude dezhi bout karget he sailh, hi he
leze da zinaou un herrad, e’it n’he dehe ket
diveret en he botoù. Eh oa èl-se é c’hortoz,
a pa welas ur vaouez gozh, krommet, é
tostaat d’ar fetan hag ec’h esae kemer dour
anezhi e kalon he dorn evit evet.


« Gortozit, Meme, a lâr Elen. Setu ma
sailh amañ ; evit anezhi hardizh. Aesoc’h e
vo deoc’h.
– Trugarez deoc’h, krouadur mat, eme
ar baourez. Bremañ é karahen krapiñ doc’h
an dostenn-se, met ne ouian ket penaos e
tin da benn, rak riskliñ a ra ha n’on ket mui
forzh sonn àr man divhar. A p’hellahec’h
sikour genin ?
– A-benn, Meme ; krogit em brec’h. »
Hag int èl-se kazaliet beta lein an dostenn.
En ur zegouezh d’al laez, ar vaouez
gozh aet ha lâret : « Ra vehet benniget, ma
merc’hig, get an Aotrou Doue evit ho
madelezh e-keñver ur baourez gozh. E’it
ho trugarekaat, me ’venn ma kouezho
bokedoù ag ar re gaerañ diàr ho tiweuz, ha
perlennoù a briz seul gwezh ma
komzahet. »
Hag en un taol, eh oa bet distrewet korv
ar vaouez gozh, en ul lezel àr he lerc’h
frond c’hwek bokedoù.
Bamet-mat e oa Elen da gomzoù ar
wrac’h, ha parraat a soñjal enne n’helle ket.
Hi d’an diaz en-dro da glask he sailhad
dour ha d’ar gêr fonnapl, get aon a vout
letaet arre, rak mah oa bet pelloc’h get he
zro.
« E men eh oc’h chomet en-dro,
ruzerez ? eme he mamm-gaer, a-benn a pa
za en ti.
– E-tal ar fetan eh oan », a respont
Elen. O burzhud ! Seul komz a zistag, e
sailh ag he genoù tri boked roz ha div
berlenn.

« Petra eo an dra-mañ c’hoazh ? » a lâr
ar vamm.
Ger erbet !
« Mut oc’h ? Penn chabout ! Ne vennit
ket digor ho peg ; hama, arc’hoazh vintin e
vo ho c’hoar a yay da glask dour, e’it goût
petra a zo du-hont. »
Hag an tronoz, a pa oa teuzet ar frim àr
ar vinotenn, an damezell Katelin a gemere
daou bodig pri nevez evit monet da glask
dour d’ar fetan, ha gwelet, get he
daoulagad, penaos eh oa daet he c’hoar da
benn a gaout un donezon ken kaer.
Ec’h arru er flagenn, setu gwelet dezhi
ur vaouez gozh, fall wisket, daougrommet
àr vevenn ar fetan, ec’h esae tapout dour e
kalon he dorn.
« Eh oc’h é kousi man dour, boufam, a
lâr Katelin dezhi.
– N’er c’housian ket, a respont ar
wrac’h, met un dapenn a garahen kaout da
evet.
– Lamit a ma hent atav. War er-walc’h
ho po àr-lerc’h da evet dour ho kwalc’h. »
Ha Katelin a gargas he daou bodig ha hi
da vonet kuit.
« Krapout an dostenn-se a garahen
ivez, eme ar baourez, met gwan-mat eo
man divhar ha bec’h a vo genin monet d’al
lein. A pa garahec’h sikour genin !
– Trawalc’h a ra din en em gas ma-
unan, kuit a stlejal àr ma lerc’h ar
boufamed a gavan àr ma hent.
– Fall galon ha fall benn hoc’h eus,
plac’hig, en diskoueziñ a rit mat. Met just
eo mah ouio ar re ’rall petra a dalvit : adal
an eur-mañ, seul komz a lârahet e strimpo
ag ho peg un naer, pe un touseg. Kerzhit,
plac’h dinatur ! »
Hag en un taol eh oa distrewet korv ar
baourez. Ur frond c’hwek hepken a oa
chomet àr he lerc’h.

Katelin a dorras he daou bod get
kounnar, doc’h benaj ar fetan hag hi a yas
d’ar gêr en ur c’harm a-bouez he fenn.
Daet e oa he mamm da welet petra ’oa
degouezhet.
« Un dra bennak a zo arru genoc’h ? a
c’houlenn-hi, truezus, get he merc’h.
– A pa ouiahec’h, Mamm », a respont
ar plac’hig en ur zifronkal.
Ha kouezhet kentizh ag he genoù un
naer hir hag un touseg doñjerus.
Donet a rae kalon ar gaezh verc’h er-
maez ag he c’hreiz é teurel al loened
divalav-se.

Ha trec’hiet ar vestrez, ken na gouezhas
àr he daoulin àr an douar, he daouarn
kroazet geti hag é huchal a-bouez he
fenn : « Pardon, man Doue ! Pardon !
Pardon, ma fried kaezh ! Pardon, ma
merc’hig Elen ! Truez doc’hin ha truez
doc’h ar baour-kaezh Katelin… »
Digoret o doa èlkent ar wezh-mañ
daoulagad ar gwall vaouez. Hag Elenig,
bepred mat daousto d’an droug graet
dezhi, a lâre d’he mamm-gaer : « Na
ouelit ket mui, ma mamm, na c’hwi ivez
Katelin. Monet a rin da gavout ar vaouez-se ha da c’houlenn geti lemel he mallozh
diàr ma c’hoar. »
Èl-se he doa graet ; hag adal an deiz-se
eh oa bet eürus tiegezh Loeiz ar Gov, gras
d’ar verc’hig vat Elen.




LE MOUTON D’HÉLÈNE
Raconté par Armel Henrio

Hélène est accroupie sous un buisson
de landes, et tient un long bâton,
semblable à ceux qu’ont les bergers,
dont elle a enlevé l’écorce et qu’elle a embelli
en se servant de son couteau. De l’autre main,
elle caresse la tête d’un petit agneau blanc,
couché auprès d’elle. De temps en temps, elle
se met debout pour surveiller ses moutons :
elle les compte pour savoir s’ils sont tous
restés dans le landier. Et puis elle reprend sa
place, après avoir enveloppé soigneusement
ses jambes de sa petite robe légère.
Il y a des traces de larmes sur les joues
blanches de la petite fille, et ses yeux sont pleins d’anxiété et de peur. L’angoisse se
devine clairement
chez elle, et on voit
nettement les marques dues à la privation et
au mal de langueur aussi.
La pauvre bergère pleure, la tête sur les
genoux et les cheveux frisés sur les yeux. Le
petit agneau blanc semble comprendre la
souffrance de sa compagne, et, dans ses yeux,
brille une sorte de compassion pour elle.

Il y a deux ans qu’Hélène Le Goff se
retrouve sans maman. Il y a deux ans qu’elle a
vu quatre hommes descendre le corps de sa
mère, dans un énorme trou, au cimetière de
Saint-Jean.
Son père est un petit homme, trop bon, qui
ne sait pas comment s’occuper de sa ferme. Sa
première femme décédée depuis un an à
peine, il se remaria à une veuve, mère d’une
fille prénommée Katelin, sensiblement du
même âge qu’Hélène.
Il n’y eut plus de paix dans la maison,
hélas, dès que ces deux-là arrivèrent. La belle-
mère ne pouvait pas supporter sa belle-fille.
Hélène était pourtant jolie, sage et douce,
aussi, alors que sa propre fille, elle, était laide,
coléreuse et mal élevée. C’est peut-être la
différence qu’elle constatait entre les deux
petites filles qui poussait la belle-mère à être
sans cœur et méchante envers la fille de
l’autre. En tout cas, dès le jour où la nouvelle
maîtresse avait mis les pieds dans la maison
de Louis Le Goff, la vie d’Hélène devint d’une
profonde tristesse ! Elle ne pouvait plus ni
jouer ni rire, comme le font tous les enfants, à
cet âge. S’il lui arrivait de dire un mot à table,sa belle-mère lui jetait un regard dur et lui
montrait le balai qui se trouvait toujours
derrière la porte : « Quand celui-là parlera,
alors, tu pourras ouvrir la bouche. En
attendant, ferme-la bien ou bien moi je te la
fermerai ! », voilà ce qu’elle lui disait.
La petite fille baissait la tête et mangeait
son écuellée, sans piper mot.
Parfois, le père essayait d’apaiser son
épouse irascible, mais Louis Le Goff était
faible et il avait peur d’elle. C’est ainsi que
l’orpheline, n’ayant personne pour l’épauler
ou l’aimer ni la réconforter, en vint à garder
dans son cœur un souvenir plus net de sa
maman. Elle mit tout son amour dans le
souvenir qu’elle gardait d’elle.

Tout cela dura deux ans. Un soir, à table, la
patronne déclara : « À partir d’aujourd’hui, je
ne nourrirai plus que celui qui travaillera. »
L’écuelle à la main, Louis tremblait de
peur, en pensant aux paroles qu’il allait
entendre.
« Qui peut travailler ici, dit-il, à part toi et
moi ?
– Mais ta princesse, tiens !
– Elle est encore bien jeune, quand même,
la pauvrette, pour travailler : elle n’est que
dans sa huitième année.
– Elle est assez âgée pour manger du pain,
répliqua la femme sans cœur.
– Que veux-tu donc lui faire faire ?
– Garder les bêtes, à la place du berger. Il
est trop grand maintenant pour suivre la
queue des vaches.
– Si sa pauvre mère vivait toujours, dit
Louis, on n’enverrait pas Hélène, si petite
encore, au landier.
– Va chercher sa mère si tu veux, mais,
pour ce qui est de moi, je ne donnerai de
nourriture qu’à celui qui la gagnera. »
Très tôt, le lendemain, Hélène fut réveillée
pour aller au grand landier près des bois du
Lorh mener un troupeau de bêtes. « Voilà ton
écuellée, lui avait dit sa belle-mère, avale-la
vite : tu auras bien le temps de la ruminer
dans le landier. »
Quand toutes les bêtes furent sorties de
l’étable, la terrible femme dit à l’enfant : « Tu
es chargée de trente-neuf bêtes : si tu en perds
une ou bien si elles vont dans le champ de
seigle, ne t’approche pas de la maison, car je
t’étranglerai ! Maintenant, retrousse ton
tablier : voici ton repas de midi ! »
Hélène enroula son tablier autour de sa
taille, elle fit un nœud pour empêcher que ne
tombent sur le chemin les deux morceaux de
pain sec que sa belle-mère lui avait jetés pour
son déjeuner.
La bergère trouvait le temps long, les
premières journées, dans le grand landier. Elle
était toute seule toute la journée. Personne ne
venait la voir. Elle avait peur des loups qui
venaient parfois rôder et peur aussi que l’on
sache qu’elle mettait parfois une entrave à la
brebis noire pour l’empêcher de sauter dans
les terres de culture.
De plus, elle avait faim, la pauvrette, car,
souvent, pour garder la brebis indocile auprès
d’elle, elle lui donnait des morceaux de son
pain.À force de temps et de peine, malgré tout,
la bergère avait réussi à apprivoiser la brebis
turbulente et jamais plus elle ne s’était écartée
du troupeau. Elle suivait Hélène comme un
chien et bêlait toute la nuit à la recherche de sa
gardienne.
Et cela ne plaisait pas beaucoup à la belle-
mère.

« Je ne peux plus dormir la nuit à cause
des cris de cette bête, dit-elle, un jour, à son
mari. Il faut que ta fille aille dormir auprès
d’elle pour la faire taire. »
Et le père dit : « Mon enfant ne va tout de
même pas aller vivre avec les bêtes !
– Il n’y a pas de mauvaise place pour les
bonnes à rien, dit-elle, et chacun se plaît avec
ceux de son espèce. »
Et, le soir, lorsque Hélène arriva à la
maison, avec ses bêtes, elle remarqua, au coin
de l’étable une gerbe de paille, recouverte
d’un vieux drap. « C’est ici que tu dormiras,
ce soir, et tous les soirs, dit la patronne, car je
suis fatiguée d’entendre ta brebis bêler. »
Donc, le soir, Hélène se jeta sur son lit de
paille. Aussitôt, la brebis noire vint se coucher
près de ses pieds. Ce fut un grand réconfort
pour la petite fille de pouvoir fourrer ses petits
pieds dans la toison toute chaude de sa brebis.
Pendant qu’on traitait si mal Hélène,
Katelin, sa demi-sœur, était choyée comme
pas une. Elle vivait comme une princesse, sans
travailler. On lui donnait tout ce qu’elle
désirait et on la laissait vivre à sa guise. Et
comme elle avait une mauvaise nature, bien
vite, elle devint moins que rien.

Un jour, elle avait vu Hélène arriver à la
maison en fin d’après-midi, à demi soutenue
par la brebis noire, et cela parce qu’Hélène
avait les pieds écorchés.
« Quoi, dit Katelin, tu veux sûrement tuer
mes bêtes, puisque tu leur montes sur le dos,
comme sur le dos d’un cheval ! Descends tout
de suite ou je vais le dire à ma mère. »
Et elle bondit vers Hélène comme pour la
frapper, mais la brebis, plus souple qu’elle, la
bouscule d’un coup de tête, et la poursuit, de
coup en coup, jusqu’au seuil de la maison.
Katelin hurlait comme si elle avait le diable
aux trousses, et la mère accourut tout de suite
au secours de sa fille, mais, heureusement
pour elles, elles purent se réfugier d´un bond
dans la maison, et barrer la porte derrière
elles.
Pauvre brebis noire ! Pauvre Hélène ! Le
lendemain, on fit venir Alan, le boucher, pour
s’occuper de la brebis, car elles l’avaient
condamnée à mort et on avait invité les voisins
au fricot, après une corvée de défrichage dans
le pâtis.
Cette fois, quand même, le père s’était
fâché, et il avait dit à Hélène qu’on lui aurait
donné un petit agneau blanc à la place du noir.
Tout doucement, la petite fille réussit à
domestiquer le nouvel agnelet ; elle le portait
dans ses bras quand il lui fallait marcher sur
l’ajonc nain, elle secouait devant son passage
les buissons d’ajoncs quand ils étaient trop
mouillés, et, le soir, elle le couvrait de son
tablier pour qu’il soit bien au chaud.Petit à petit, le petit animal s’attachait à sa
petite maîtresse, et la suivait comme un chien.
Il la suivait même dans la cuisine.

Un soir, ils étaient en train de prendre leur
souper quand ils virent le petit animal laineux
apparaître au bout de la table. Excellente
occasion pour la patronne d’éloigner la pauvre
fille de la table.
« La maison est faite pour les gens, dit-elle
en colère, et l’extérieur pour les bêtes ! »
La bergère avait aussitôt pris l’agneau par
le cou pour le traîner dans la cour de la ferme.
« Vous êtes bien là tous les deux, dit la
mère, quand elle vit la fillette au milieu de la
cour.
– On ne va tout de même pas faire manger
ma fille sur le pas de la porte, comme un chien,
dit le père en baissant la tête.
– Peut-être que je vais devoir la laisser
amener tous les animaux de l’étable dans la
maison quand nous serons à prendre nos
repas ! Tiens ton écuellée », dit-elle à Hélène
par la fenêtre.
Et la petite fille attrapa son écuellée de lait
bouilli entre les barreaux de fer de la fenêtre et
alla la manger sur le seuil, auprès du chien Fri-
Du.
L’enfant de la maison n’avait plus sa place
à table…
Hélène se souvenait de tous ces tracas, ce
jour-là où elle était accroupie sous un buisson
d’ajoncs, près des grands bois du Lorh. Son
petit cœur se fendait quand elle pensait à la
rudesse de sa belle-mère, à la faiblesse de son
père et à la méchanceté de Katelin envers elle.

Depuis la mort de sa mère, elle n’entendait
de parole gentille de personne, elle ne trouvait
d’affection ni de réconfort auprès de qui que
ce soit, et il lui semblait être abandonnée de
Dieu lui-même, car personne ne lui parlait
plus de lui, ni de la Sainte Vierge. Cependant,
elle avait gardé le souvenir d’une prière que sa
mère lui avait apprise quand elle était toute
petite et elle la disait souvent dans le landier
quand elle avait le cœur trop lourd :
Oh ! Marie, Mère de Dieu,
Et ma mère aussi,
Protégez bien toujours
Votre enfant chéri.
Un jour, Hélène faisait cette prière, sous le
buisson d’ajonc quand elle aperçut, soudain,
auprès d’elle, une vieille femme.
Elle se lève pour s’enfuir, mais elle n’avait
plus aucune force dans les jambes. Et
d’ailleurs, pourquoi avoir peur ? La femme
avait un visage si doux qu’Hélène se rassit. Et
aussitôt, elle entendit la femme lui dire :
« N’aie pas peur mon enfant, et dis-moi
pourquoi tes yeux sont si rouges et pourquoi
tu pleures ? »
Gagnée par les paroles affectueuses de la
femme, la petite-fille commence à lui raconter
ses peines. « Aujourd’hui à nouveau, dit-elle
en finissant, je n’aurai pas de déjeuner : mon
tablier est percé et mon pain est tombé dans la
boue.
– Eh bien, dit la femme, s’il n’y a personne
à tes côtés, je vais t’aider, si tu acceptes, du
moins, de faire ce que je te dirai.– Oh ! si, bien sûr, je le ferai.
– Eh bien, écoute bien : tous les midis,
quand tu entendras l’angélus tinter au clocher
de Saint-Jean, mets-toi à genoux là où tu te
trouveras et dis ta prière à la Sainte Vierge.
Ensuite, appelle ton petit agneau blanc par ces
paroles : Mouton blanc, viens ici ! Déplie nappe
et apporte dessus ce que tu veux. Après avoir fini
ton repas, grâce à ce qui sera venu sur la
nappe, remercie Dieu et la Sainte Vierge et
redis à ton petit animal : Mouton blanc, viens
ici ! Plie ta nappe et ramasse tes affaires. Fais cela
tous les jours et ne dis à personne ce que tu
verras.
– Merci, tante », dit la bergère, en se
levant pour baiser la main de cette gentille
femme. Mais, elle ne trouva pas de main. La
femme avait disparu sans qu’elle s’en rende
compte.

Quelques instants après, la cloche de Saint-
Jean et celle de Locqueltas sonnèrent
l’angélus. Aussitôt, Hélène s’agenouille sur le
pré pour dire sa petite prière :
Oh ! Marie, mère de Dieu…
Et aussitôt après :
Mouton blanc, viens ici…
Le petit agneau qui broutait, le museau
fourré entre les branches de bruyère, lève la
tête, regarde et court, en cabriolant vers sa
jeune maîtresse.
Et il déplia sur le sol une nappe blanche
comme la neige qu’il retirait de dessous sa
longue laine. Puis, il alla au milieu de la
nappe, s’agita et aussitôt, celle-ci fut couverte
de mets succulents, de bonnes boissons. Il ne
manquait rien : soupe au lait, œufs sur le plat,
crêpes beurrées, bouillie de millet, far,
gâteaux, vin doux, cidre, etc.
La fillette riait et pleurait en même temps.
Jamais de sa vie, elle n’avait vu pareille chose !
Quelle odeur agréable ! L’eau lui montait à la
bouche.
Elle goûta à tous les mets et tous lui
plaisaient. Au milieu de la table, il y avait un
grand gâteau.
« C’est délicieux, ça, disait la petite fille, en
en mangeant quelques bouchées, mais je ne
pourrai pas manger tout ce gâteau. J’ai envie
d’en apporter un morceau à la maison pour
Katelin. »Elle coupe donc un beau morceau et le met
dans son tablier pour le porter à sa sœur.

Quand Hélène eut mangé à sa faim et bu
son content, elle dit à son petit animal :
« Mouton blanc, viens ici ! Plie ta nappe et
ramasse tes affaires. » Et l’agneau, obéissant, se
chargea de la nappe couverte de nourriture et
disparut avec elle parmi l’ajonc pendant que
Hélène restait là à remercier Dieu et sa Maman
du Ciel.
Quand le soleil finit de disparaître derrière
le bois du Lorh, la bergère rassembla ses
animaux et courut avec eux à la maison car
c’était bientôt l’heure.
Sa belle-mère l’attendait au bout du
sentier.
« Où donc es-tu restée aujourd’hui, dit la
méchante femme. Encore à t’amuser sans
doute ? Et qu’est-ce que c’est que cette chose
que je vois sortir de ton tablier ?
– Un morceau de gâteau pour ma sœur,
dit la fillette.
– Des gâteaux du veau du diable ! Qui t’a
donné du gâteau dans cette lande ? »
La petite Hélène ne pouvait pas répondre.
Elle s’était rappelée ce que lui avait dit cette
femme.
« Réponds, gamine ! Qui as-tu rencontré
dans le landier ? »
Aucune réponse de la petite fille qui
baissait la tête en remuant son bâton dans la
poussière du chemin. « Tu n’auras pas de
dîner si tu ne me dis pas d’où te vient ce
gâteau. »
Toujours rien. On eut beau menacer
Hélène, on ne réussit pas à savoir quoi que ce
soit au sujet de la merveille.
Katelin goûta le gâteau, sa mère aussi, et
l’eau leur monta toutes deux à la bouche :
jamais, elles n’avaient mangé d’aussi bon
gâteau.

Le lendemain, à la même heure, la bergère
se trouvait dans la lande, à genoux, en train de
dire sa petite prière, et, comme la veille, le
petit agneau était venu déplier sa nappe et
apporter à Hélène des choses succulentes, et
différentes de la veille. Un mouton, fait de
sucre et de chocolat, lui fut même apporté
pour finir le repas.
« Ma sœur en aura un morceau », dit
Hélène à nouveau.
Et elle détacha un gros morceau qu’elle mit
de côté pour le porter à la maison, malgré le
pressentiment qu’elle serait encore grondée.
Et en effet, on la gronda, et on lui dit qu’on
ne l’enverrait plus garder les bêtes.
Alors, la bergère ne put retenir ses larmes,
ni tenir sa langue. Elle raconta tout ce qui lui
était arrivé dans la lande.
« Bien, dit la belle-mère. Désormais, tous
les midis, Katelin ira à ta place garder les
bêtes, et toi, tu viendras à la maison prendre
ton repas. À chacun son tour de recevoir de
bonnes choses ! »
Pendant la nuit, la pauvre fille pleurait et
serrait son petit agneau sur son cœur : « Oh !
mon pauvre petit agneau, tu ne nourriras plus ton amie. C’est à une autre que tu donneras de
bonnes choses, désormais, et il me faudra
mourir de faim… »

Le lendemain, un peu avant midi,
mademoiselle Katelin arrivait au landier et
Hélène retournait à la maison toute dépitée.
En entendant la cloche sonner midi, Katelin
s’agenouilla et marmonna une prière. Le
mouton continuait à brouter. Elle l´appela, lui
dit de venir à elle ; il s’en vint à contrecœur. Il
étendit pourtant une pauvre nappe sur le sol
et, se plaçant au centre de cette nappe, la
queue relevée, il la recouvrit en peu de temps
d’un tas de boutons noirs !
Katelin, rouge de colère, courut à la
maison, en oubliant de dire au mouton de
ramasser sa nappe !
En entendant cette nouvelle, la mère se mit
à nouveau dans une grande colère, et jura que
ce petit agneau serait tué car il s’était moqué
de sa fille et d’elle-même.
On avait donc décidé de tuer l’animal, et il
fut tué, malgré ce qu’avait dit Louis Le Goff,
pour apaiser la colère des deux mères-du-
diable qu’il avait attirées dans sa maison.
Pendant que les autres à la maison se
remplissaient le gilet du pauvre agneau,
Hélène jeûnait dans la lande, en compagnie de
ses bêtes. La pauvrette ! Elle était
complètement découragée cette fois, et avait
perdu tout espoir en une vie plus agréable.
Alors qu’elle pleurait à chaudes larmes,
voici qu’elle revoit soudain cette gentille
femme, debout devant elle, qui lui souriait.

« Alors, ton petit agneau est-il toujours
obéissant ?
– Ils sont en train de le manger, dit-elle,
entre deux sanglots.
– Je le sais ma petite, et c’est pour cela que
je suis revenue jusqu’à toi. Va tout de suite à la
maison, je garderai tes bêtes. Demande à ton
papa de te donner les quatre pattes de
l’agneau blanc, rapporte-les ici et mets-les en
terre. Tu diras ta prière comme avant et tu
appelleras l’animal pour qu’il te serve. Mais ne
dis à personne ce que tu verras ensuite. Va ! »
Alors Hélène courut vers la maison de son
père. La cheminée fumait et une odeur
délicieuse enveloppait le petit village.
Entrant dans la maison, elle fit un arrêt sur
le seuil ; il y avait plein de monde à table ; on
parlait d’elle et on se moquait d’elle.
Qu’importe, elle ira jusqu’au bout. Elle
regarde son père.
« Que veux-tu, ma fille ? dit Louis.
– Les quatre pattes de mon agneau blanc,
je vous les demande, mon père. »
Et toute la maisonnée se mit à rire encore
davantage, sauf Louis qui se leva pour donner
à sa fille ce qu’elle demandait.
Il fallut peu de temps à la petite fille pour
retourner au landier. Ce n’est pas l’excès de
chair qui la gênait pour courir ! Mais, quand
elle arriva auprès de ses bêtes, bien groupées
dans un endroit ombragé, il n’y avait plus la
moindre trace de la femme.Quand Hélène entendit la cloche sonner
midi, elle enfonça les pieds de son pauvre
agneau dans la terre, et demanda le repas
comme auparavant. Et comme auparavant, les
quatre pieds se mirent à bouger et à courir
pour venir étendre une nappe qui semblait
être tissée de rayons de soleil, et y déverser les
meilleurs mets qui puissent exister.
Et ainsi tous les jours.

Hélène grandissait et se renforçait depuis
qu’elle avait son content de nourriture.
Katelin, au contraire, devenait de plus en plus
minable à mesure qu’elle vieillissait. Il était
évident pour la mère que Hélène était la
meilleure des deux filles ; elle ne voulait pas
le reconnaître, et elle continuait, de dépit, à
maltraiter l’orpheline. Elle lui faisait faire des
travaux pénibles, et bien trop durs pour ses
forces. Tous les matins, de bonne heure, il lui
fallait aller chercher de l’eau pour la maison et
pour les bêtes. La fontaine était éloignée, le
chemin pour y accéder était pénible, et le seau
en bois était lourd.
Jamais, pourtant, elle ne fit preuve de
mauvaise volonté. C’est de bon cœur qu’elle
allait toujours là où on lui disait d’aller.
Un jour, elle descendait lentement les
rochers, vers la fontaine, car il avait givré
pendant la nuit et le sentier était glissant.
Après avoir rempli son seau, elle le laissait
égoutter un peu pour que l´eau ne coule pas
dans ses sabots. Elle était là à attendre quand
elle aperçut une vieille femme, toute courbée,
s’approcher de la fontaine et essayer d’y
puiser de l’eau dans le creux de sa main pour
boire.

« Attendez, grand-mère, dit Hélène. Voici
mon seau, buvez à votre gré. Ce sera plus
facile pour vous.
– Merci, bonne enfant, dit la pauvre
femme. Maintenant, je voudrais gravir cette
butte, mais je ne sais pas comment faire, car ça
glisse, et je ne suis plus bien solide sur mes
jambes. Si tu pouvais m’aider ?
– Tout de suite, grand-mère, prenez mon
bras. » Et toutes les deux vont ainsi, bras
dessus bras dessous, jusqu’au haut de la butte.
En arrivant en haut, la vieille femme
dit : « Que le Bon Dieu te bénisse, ma petite
fille, pour ta bonté envers une pauvre vieille.
Pour te remercier, je veux que tombent de tes
lèvres les plus belles fleurs et des perles
précieuses chaque fois que tu parleras. »
Et tout d’un coup, la vieille femme
disparut, en laissant derrière elle un délicieux
parfum de fleurs.
Hélène était très étonnée des paroles de la
vieille femme et elle ne pouvait s’empêcher
d’y penser. Elle redescend, prend son seau
plein d’eau, et vite, s’en retourne à la maison
de peur d’être à nouveau traitée de tous les
noms pour avoir mis plus de temps que
d’habitude.

« Où es-tu restée encore, lambine ? lui dit
sa belle-mère dès qu’elle entre dans la maison.
– J’étais près de la fontaine », répond
Hélène. Oh merveille ! À chaque mot qu’elle
prononce, trois roses et deux perles jaillissent
de sa bouche.« Qu’est-ce que c’est encore que cette
chose ? » dit sa mère.
Pas de réponse !
« Tu es muette ? Tête de mule ! Tu ne
veux pas ouvrir la bouche ; eh bien, demain
matin, c’est ta sœur qui ira chercher de l’eau,
pour savoir ce qu’il y a là-bas. »
Et le lendemain, quand la gelée eut fondu
sur le sentier, mademoiselle Katelin prenait
deux petits pots d’argile neufs, pour aller
chercher de l’eau à la fontaine et voir, de ses
yeux, comment sa sœur avait réussi à obtenir
un si beau don.
En arrivant dans la vallée, voici qu’elle
aperçoit une vieille femme, mal habillée, qui
essayait, toute courbée sur le rebord de la
fontaine, de puiser de l’eau au creux de la
main.
« Vous êtes en train de salir mon eau,
bonne femme, lui dit Katelin.
– Je ne la salis pas, répond la vieille
femme, mais je voudrais en boire une goutte.
– En tout cas, retirez-vous de mon chemin.
Après, vous aurez bien le temps de boire de
l’eau tant que vous en voudrez. »
Et Katelin remplit ses deux petits pots et
s’en alla.
« Je voudrais gravir cette colline aussi, dit
la pauvresse, mais mes jambes sont bien
faibles, et j’aurai grand-peine à monter. Si tu
pouvais m’aider !
– J’ai déjà assez à me porter moi-même,
sans parler de traîner derrière moi les bonnes
femmes que je rencontre sur ma route.
– Tu as mauvais cœur et une mauvaise
tête, petite fille, tu le montres bien. Mais il est
normal que les autres sachent ce que tu vaux :
à partir de cette heure, à chaque mot que tu
prononceras, une vipère ou un crapaud te
jaillira de la bouche. Va-t’en, fille cruelle ! »
Et, en un clin d’œil, la pauvre femme
disparut. Seul, un parfum très agréable
persista après elle.
Katelin brisa ses deux pots, de fureur,
contre les pierres de taille de la fontaine, et elle
retourna à la maison en braillant à tue-tête.
Sa mère était venue voir ce qui se passait.
« Il t’est arrivé quelque chose ? demanda-
t-elle, pleine de pitié, à sa fille.
– Si tu savais, Maman », répondit la fille,
en sanglotant.
Et aussitôt, tombe de sa bouche un long
serpent et un crapaud répugnant.
La pauvre fille avait des haut-le-cœur, en
vomissant ces vilaines bêtes.

Et, terrifiée, la patronne tomba les genoux à
terre, les mains croisées et hurla de toutes ses
forces : « Pardon, mon Dieu ! Pardon !
Pardon, mon pauvre époux ! Pardon, ma
petite fille Hélène ! Pitié pour moi et pour la
pauvre Katelin… »
Enfin s’étaient ouverts les yeux de la
méchante femme ! Et la petite Hélène,
toujours pleine de bonté, malgré le mal qu’on
lui avait fait, disait à sa belle-mère : « Ne
pleure plus, Maman, ni toi non plus, Katelin.
J’irai voir cette femme et je lui demanderai de retirer la malédiction qu’elle fait peser sur ma
sœur. »
C’est ce qu’elle fit. Et, depuis ce jour, la
famille de Louis Le Goff vécut heureuse, grâce
à la bonne petite fille Hélène.

 

Skeudennet get Raoul Perrin - Estampes de Raoul Perrin